Ngày 17/1/2014, tại Ba-gan, cố đô Mi-an-ma đã diễn ra Hội nghị hẹp các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN. Đây là Hội nghị đầu tiên bắt đầu năm Chủ tịch ASEAN của Mi-an-ma. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh dẫn đầu đoàn Việt Nam tham dự hội nghị này.

 Với chủ đề “Đoàn kết hướng tới Cộng đồng ASEAN hòa bình và thịnh vượng” của năm 2014, Hội nghị tập trung vào bốn nội dung chính là i) Xem xét các biện pháp thúc đẩy tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, các ưu tiên 2014; ii) Xây dựng Tầm nhìn ASEAN sau 2015; iii) Làm sâu sắc hơn quan hệ đối ngoại của ASEAN,  iv) Trao đổi về những vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm.

Ảnh VTV.VN

Về tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN vào năm 2015, các Ngoại trưởng đánh giá năm 2014 là năm then chốt; đòi hỏi ASEAN phải quyết tâm và nỗ lực cao nhất để hoàn thành nốt các đầu việc còn lại, với tinh thần chủ động, trách nhiệm, bảo đảm hiệu quả thực thi và tập trung nguồn lực cho các lĩnh vực ưu tiên. Đồng thời, ASEAN cần thực hiện tốt các chương trình hợp tác quan trọng đã đề ra như Kế hoạch tổng thể kết nối ASEAN (MPAC), Sáng kiến liên kết ASEAN (IAI) nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển; tăng cường hơn nữa hiệu quả hoạt động và sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức của ASEAN, nâng cao năng lực ứng phó của ASEAN trong các vấn đề quan trọng của khu  vực, cũng như tăng cường năng lực và vai trò của Ban Thư ký ASEAN.

Về chính trị-an ninh, ASEAN cần ưu tiên bảo đảm môi trường hòa bình-an ninh ở khu vực, tiếp tục đẩy mạnh xây dựng lòng tin, chia sẻ những chuẩn mực ứng xử, đề cao các nguyên tắc và thỏa thuận, cũng như phát huy các công cụ và cơ chế hợp tác đã có. Mặt khác, cần đẩy mạnh nỗ lực của ASEAN trong hợp tác ứng phó với những thách thức an ninh phi truyền thống như thiên tai, biến đổi khí hậu, giúp đỡ nhân đạo người và tàu thuyền đi biển gặp nạn, phòng chống tội phạm xuyên quốc gia... Nhóm Đặc trách Cao cấp (HLTF) sẽ sớm triển khai hoạt động, rà soát các cơ chế, thể chế trong ASEAN, nâng cao năng lực Ban thư ký để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của tình hình.  Các  Ngoại trưởng quyết định trình Cấp cao khởi động việc rà soát Hiến chương ASEAN và Quy chế hoạt động của Ủy ban liên chính phủ về Nhân quyền ASEAN sau 5 năm hoạt động.

Về kinh tế, các Ngoại trưởng nhất trí ASEAN cần tập trung thúc đẩy thực hiện đúng tiến độ các biện pháp ưu tiên 2013-2015; thực hiện tốt những Hiệp định, thỏa thuận đã ký kết của ASEAN và giữa ASEAN với các đối tác, trong đó có việc nâng cao tính thực thi của các thỏa thuận khu vực thương mại tự do (FTA);  Về văn hóa - xã hội, tập trung ứng phó với những thách thức đang nổi lên như thiên tai, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường; cải thiện đời sống của nhân dân, đảm bảo an sinh xã hội; cũng như đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá về Cộng đồng ASEAN; nâng cao ý thức về "chủ thể" Cộng đồng ASEAN cho người dân.

Về xây dựng Tầm nhìn ASEAN sau 2015, trên cơ sở ý kiến chỉ đạo của các Lãnh đạo tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 23, các Bộ trưởng đã chỉ đạo và đưa ra một kế hoạch cụ thể để Nhóm Công tác của Hội đồng Điều phối ASEAN sớm đi vào hoạt động, trao đổi về các nội dung định hướng sự phát triển của ASEAN sau 2015.  Các ngoại trưởng cũng đã nhất trí Tầm nhìn phải thể hiện tầm chiến lược, dài hạn, vừa kế thừa và nhân lên các thành tựu của quá trình xây dựng Cộng đồng ASEAN giai đoạn 2009-2015, đưa liên kết và hợp tác trong ASEAN lên một mức cao hơn, nâng cao vai trò của ASEAN trong các vấn đề hòa bình, an ninh và phát triển ở khu vực, tích cực thúc đẩy việc xây dựng các chuẩn mực ứng xử ở Đông Á, đồng thời phấn đấu để có tiếng nói chung nhiều hơn trên các vấn đề toàn cầu quan trọng.

Về tình hình quốc tế và khu vực, các Bộ trưởng đã dành nhiều thời gian trao đổi về vấn đề Biển Đông. Khẳng định lập trường chung của ASEAN được lưu hành trong thông báo cho báo chí sau Hội nghị, các Bộ trưởng bày tỏ quan ngại về những diễn biến gần đây ở Biển Đông; tiếp tục khẳng định lại Nguyên tắc 6 điểm của ASEAN về Biển Đông và tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, tự do hàng hải và hàng không tại Biển Đông. Do đó, các Bộ trưởng kêu gọi các bên liên quan kiềm chế, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, tuân thủ luật pháp quốc tế và trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS); thực hiện đầy đủ Tuyên bố về cách ứng xử ở Biển Đông (DOC) để tạo lập môi trường tin cậy lẫn nhau. Các Bộ trưởng cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải tích cực thúc đẩy thương lượng để hướng tới sớm đạt được Bộ quy tắc ứng xử COC.

Về đối ngoại, các Bộ trưởng cho rằng cần tiếp tục thúc đẩy quan hệ đối ngoại sâu rộng hơn nữa, tận dụng sự hỗ trợ của các đối tác phục vụ cho tiến trình xây dựng Cộng đồng; tiếp tục phát huy vai trò hạt nhân của ASEAN, đi đôi với tăng cường hợp tác giữa ASEAN với các đối tác trong việc giải quyết các vấn đề quan trọng của khu vực, và bảo đảm vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang hình thành.

Các Ngoại trưởng cũng đặc biệt quan tâm đến vấn đề ứng phó thảm họa thiên tai sau hậu quả nặng nề của cơn bão Hải Yến và nhấn mạnh yêu cầu cải tiến quy trình và nâng cao năng lực các cơ quan chức năng của ASEAN như Ủy ban ASEAN về Quản lý thiên tai (ACDM), Trung tâm điều phối và hỗ trợ các hoạt động nhân đạo ASEAN (AHA), có thể đáp ứng nhanh chóng và hiệu quả hơn trong tình huống thảm họa thiên tai tương tự.

2. Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh nhấn mạnh tầm quan trọng của Hội nghị Bộ trưởng lần này nhằm định hướng hoạt động của ASEAN trong năm 2014, trong bối cảnh tình hình quốc tế và khu vực đặt ra nhiều cơ hội cũng như thách thức lớn.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao đã tập trung phân tích các nhiệm vụ trọng tâm của ASEAN hiện nay và sắp tới, trong đó có: đẩy nhanh tiến độ triển khai và xây dựng Cộng đồng nhằm bảo đảm đạt được các mục tiêu Cộng đồng vào 2015; tăng cường đoàn kết ASEAN, nâng cao hiệu quả hoạt động và phối hợp trong ASEAN nhằm tận dụng thời cơ cũng như ứng phó những thách thức đặt ra; tiếp tục mở rộng quan hệ với các đối tác; phát huy vai trò chủ đạo của ASEAN trong thúc đẩy môi trường hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực; xây dựng tầm nhìn dài hạn để tiếp tục đưa ASEAN phát triển vững mạnh trong thời gian tới và sau 2015. Nhân dịp này, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng cũng đề xuất một số định hướng ưu tiên cho năm 2014 cũng như thông báo việc Việt Nam chủ động đăng cai một số đầu việc để thúc đẩy các nội dung còn tồn đọng trong lộ trình tiến đến Cộng đồng.

-  Về hướng tương lai, tại Hội nghị, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh cũng nhấn mạnh Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2015 cần dựa trên những nguyên tắc chính là: tiếp nối và phát huy các kết quả xây dựng Cộng đồng đã đạt được trên 3 trụ cột; từ đó, nâng quá trình liên kết, kết nối ASEAN lên một tầm cao hơn, đi đôi với xây dựng một khu vực Đông Á hòa bình, ổn định, hợp tác phát triển, liên kết và kết nối nhiều tầng nấc, với ASEAN là trung tâm; củng cố các giá trị và chuẩn mực của ASEAN và phát triển ra khu vực Đông Á rộng lớn hơn; thúc đẩy các biện pháp xây dựng cộng đồng ASEAN vững mạnh, vì lợi ích của cả khu vực và các quốc gia thành viên; tăng cường hiệu quả phối hợp giữa các cơ quan trong cộng đồng, tăng cường năng lực BTK ASEAN; và nỗ lực xây dựng tiếng nói chung của ASEAN trong những vấn đề khu vực và toàn cầu quan trọng.

- Về vấn đề Biển Đông, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao nhấn mạnh trách nhiệm chung về bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải ở Biển Đông; nghiêm túc tuân thủ Luật pháp quốc tế, Công ước Liên  hợp quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS) và Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), trong đó có thực hiện kiềm chế, không có hành động áp đặt làm phức tạp thêm tình hình; trong bối cảnh tình hình Biển Đông tiếp tục có những diễn biến phức tạp, yêu cầu cấp thiết là cần đẩy mạnh hơn nữa các nỗ lực và đi vào thương lượng thực chất để sớm đạt được Bộ quy tắc ứng xử COC.

- Nhân dịp Hội nghị, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh cũng đã chúc mừng Bộ trưởng Ngoại giao Myanmar, Ngài Wunna Maung Lwin, đảm nhận vị trí Chủ tịch ASEAN và bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ của Việt Nam để Myanmar hoàn thành tốt nhiệm vụ cao cả này./.

Tấn Dũng tổng hợp (theo www.mofa.gov.vn)